Κρυπτοχριστιανοί : Μια ξεχασμένη μειονότητα στην Τουρκία

Η πρώτη γνωστή περίπτωση κρυπτοχριστιανισμού παρουσιάστηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας. Μετά την άλωση της ( 1331)πολλοί τρομοκρατημένοι κάτοικοί της προσήλθαν στον ισλαμισμό , ενώ κρυφά εξακολουθούσαν να τελούν τα χριστιανικά καθήκοντά τους. Μάλιστα η εκκλησία με εκπρόσωπο τον ιδιο τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωάννη ΙΔ! Καλέκα, αρχικά ανέχθηκε την κατάσταση αυτή και εγκαρδίωσε τους κρυπτοχριστιανούς, τονίζοντάς τους οτι οι εχθροί μπορεί να ειναι κύριοι των σωμάτων , αλλά οχι και των ψυχών τους και οτι επομένως μπορούσαν - έστω και κρυφά - να τελούν τις εντολές του Θεού, εφόσον απο τον φόβο των κακοποιήσεων και του θανάτουδεν τολμύσαν να εκδηλωθούν ως χριστιανοί. Η ιστορία πάντως , έδειξε οτι οι κρυπτοχριστιανοί ή οι απόγονοί τουςαργά η γρήγορα γίνονταν οριστικά πιστοί μουσουλμάνοι, είτε επειδή πίστεψαν ειλικρινά στο Κοράνι είτε επειδή το ισλαμικό τελετουργικό ήταν κάτι καινούργιο στη ζωή τους και θέλησαν να φανούν βασιλικότεροι του βασιλέως, με αποτέλεσμα να γίνονται πιό φανατικοί κατά των χριστιανών ακόμα και από τους καθαυτό μουσουλμάνους. Γι' αυτό ποτέ στο εξής η εκκλησία δεν τήρησε την ιδια ανεκτική στάση απέναντι στον κρυπτοχριστιανισμό.
Το 1924, μετά απο 600 χρόνια κυριαρχίας των Τούρκων στον Μικρασιατικό χώρο εγινε η ανταλλαγή των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας με τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς Ηπείρου, Μακεδονίας και Θράκης , εξαιρουμένων της ελληνικής μειονότητας Κωνσταντινούπολης, Ιμβρου και Τενέδου με τον μουσουλμανικό πληθυσμό Δυτικής Θράκης.
Η Ανταλλαγή δεν προέβλεπε τίποτα για τους ελληνόφωνους μουσουλμανικούς/ κρυπτοχριστιανικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας που εξαιρέθησαν της ανταλλαγής.
Σε τουλάχιστον 1000 χωριά, βασικά σε Πόντο και Καππαδοκία, υπήρχε αμιγώς τέτοιος πληθυσμός με ελληνική συνείδηση. Τα επανειλημένα διαβήματά τους στις ελληνικές πολιτικές αρχές, μέχρι και τις παραμονές του Β! Παγκοσμίου Πολέμου, για διευθέτηση του ζητήματός τους εμεναν αναπάντητα.
Απο τότε το θέμα κρατείται ως επτασφράγιστο μυστικό καθώς και το γεγονός οτι με τους μετριότερους υπολογισμούς οι σημερινοί απόγονοι αυτής της " ξεχασμένης μειονότητας" αριθμούν περί τα 4-5 εκατομμύρια ανθρώπων.